بلاغت سکوت، به ‌مثابه غیاب پیش‌اندیشیدة کنش کلامی و تعامل کارآمد آن با متن

هدف مقالة حاضر، ارزیابی بلاغت سکوت دلالتمند و بررسی عوامل تأثیرگذار بر میزان این بلاغت است. مسئلة بنیادی مقاله، چگونگی، چندی و چرایی تأثیر سکوت تعمّدی است بر بلاغت کلامی که سکوت، در بافت آن تعبیه شده ‌است. پیش‌اندیشی خطیب، شاعر یا نویسنده، برای جایگاه و اندازة کشش سکوت در بافت کلام، عاملی است که میزان بلاغت آن سکوت را رقم می‌زند. در مقالة حاضر که بر بنیاد شناخت عوامل تأثیرگذار بر این سکوت، شکل گرفته‌است، به دنبال جستاری در پیشینة بلاغت سکوت در ایران و پس از بررسی آرا و نظرات مختلف در این زمینه، با اتّکا به مواردی از سکوت‌های بلاغی که در امّهات متون ادب فارسی برجای مانده، به واکاوی تعدادی از مهم‌ترین این عوامل، از قبیل بافت، شخصیّت و مستمع، پرداخته ‌شده ‌است.در ادامه، نمونه‌هایی از کارکردهای مختلف، متنوع و در عین حال، متفاوت سکوت‌های بلاغی، همراه با نمونه‌هایی از شعر و نثر آورده ‌شده ‌است و در پایان، این نتیجه حاصل شده که سکوت‌های پیش‌اندیشیده، به‌ مثابة بخشی عمده از کنش کلامی در بسیاری از موارد، بلاغتی بیشتر از کلامی دارند که جایگزین آن شده‌اند.